وسواس اختلال فکری، عملی است که فرد وسواسی درگیر آن است. وسواس، افکار و تصاویر ناخواسته و مزاحمی هستند که شدیدا فرد وسواسی را مضطرب می‌کند. اعمال وسواسی رفتارهای هستند که فرد با قصد رهایی از افکار وسواسی یا کاهش اضطرابش انجام می‌دهد.
اصول رفتار با افراد وسواسی
وسواس انواع مختلفی دارد اما شایعه‌ترین آن‌ها وسواس شست‌وشو، وسواس تقارن، نجس و پاکی، وسواس چک کردن، وسواس آلودگی میکروبی و از این قبیل موارد است که فرد وسواسی با آن درگیر است.
درگیر شدن فرد به وسواس هیچ ربطی به تحصیلات، اعتقادات، جایگاه اجتماعی، ثروت، سن و… ندارد. مسئله مهم این است که افرادی که کنار یک فرد وسواسی زندگی می‌کنند یا مانند او دچار وسواس می‌شوند (زیرا رفتارهای فرد به شدت تأثیرگذار است) و یا موجب بحث و درگیری در خانواده می شود. برای جلوگیری از این موارد باید اصول رفتار با افراد وسواسی را بدانید تا بتواتید به فرد وسواسی و به خودتان کمک کنید.
اصول رفتار با افراد وسواسی
۱- عدم سرزنش
از آنجا که رفتارهای فرد وسواسی دست خودش نیست بنابراین نباید او را مورد سرزنش، دعوا، تمسخر قرار داد زیرا شرایط را برای او و شما دشوارتر می کند. هرگونه درگیری و جر و بحث باعث می‌شود که فرد مضطرب‌تر شود. از محبت‌های بیش از حد و بی دلیل خودداری کنید. محبت و نوازش باعث نمی‌شود فرد رفتارهای وسواسی را کنار بگذارد.
افراد خانواده برای برای اینکه از مشاجره و بحث جلوگیری کنند و فرد وسواسی به آرامش فکری برسد خواسته‌های فرد وسواسی را می پذیرند اما این کار درست نیست و فقط باعث می‌شود رفتارهای او بیشتر تقویت شود و ادامه پیدا می کند.
گاهی اوقات دیگران هم درگیر افکار این فرد می‌شوند. این رفتار باعث می‌شود فرد وسواس بهبود پیدا تکند. باید به تدریج زنجیره پاسخ به فرد وسواسی قطع شود و تمام اعضای خانواده از مشارکت با رفتارهای او دست بردارند. اما این رفتار باید به صورت تدریجی و با نظارت پزشک صورت گیرد قطع ناگهانی این زنجیره باعث می‌شود فرد وسواسی منجر به علائم افسردگی، اضطراب، و بی‌قراری شود.
اختلال وسواس علائم و انواع متفاوتی دارد به همین دلیل مدت درمان و پیشرفت بهبود هر شخصی متفاوت است. در این مرحله خانواده و افرادی که با فرد وسواسی در ارتباط هستند نباید انتظار داشته باشند که پیشرفت او با سرعت همراه باشد و با سایرین نباید مقایسه شوند. ممکن است فرد وسواسی چندین بار به عقب برگرد و از درمان ناامید شود. نقش اصلی و مهم را نزدیکان در این صورت ایفا می‌کنند خانواده باید صبور باشند.
فردی که تحت درمان است نباید خود و خانواده وضعیتش را مورد ارزیابی قرار دهد و بدون مشورت با پزشک دوره درمان را قطع کند. مقایسه‌های روزانه چون تصویر کلی از روند پیشرفت درمان فرد را نشان نمی‌دهد باعث سردرگمی فرد می شود عکس این موضوع هم وجود دارد. زمانی که در دوره درمان لغزشی از فرد بیمار سر می‌زند نباید به فرد یادآور شوید که تلاشش در مبارزه را بیشتر کند. چرا که این با تذکر فرد را خود را شکست خورده می داند و باعث بدتر شدن حالات وسواس‌گونه فرد می‌شود.
برای تغییر حال فرد وسواسی باید در روند زندگی خانواده تغییر ایجاد شود. بنا بر شرایط و نوع درگیری او باید راه‌حل درست انتخاب شود. مثلا برای نظافت منزل به فردی که وسواس تمیزی دارد نباید این کار سپرده شود، زیرا یک محرک اجباری است و بیش از حد همه چیز را می‌شوید تا به آرامش فکر برسد. برای اینکه وسواس اون کنترل شود بهترین گزینه ورزش کردن است تا انرژی او تخلیه شود تفریح و سفر کردن تغییراتی است که باعث می‌شود ذهن فرد وسواسی آزاد شود.
یکی از راهکارهایی که خانواده باید آن را به کار گیرند روش الگو دادن است، به این صورت که اگر دستشان کثیف است با آب و صابون می‌شویند تا آلودگی برطرف شود. این باعث می شود تا فرد وسواسی تا حدودی رفتارهایش متعادل‌تر شود.
به کوچک‌ترین تغییر مثبت در فرد وسواسی باید واکنش نشان داد با او صحبت کرد و برای اینکه باعث شده است خودش و دیگران به آرامش برسند از او تشکر کنید. مراقب باشید حس عذاب وجدان به او ندهید. اینها بخشی از رفتارهای صحیحی است که باید با فرد بیمار، سایر اعضای خانواده داشته باشند.
زندگی با افراد وسواسی
زندگی با فرد وسواسی راحت نیست این موضوع را قبول کنید و دست از تلاش بر ندارید. در بیشتر موارد این افراد برای درمان علاقه‌ای به کمک تخصصی ندارند و دلایلی زیادی می‌آوردند که درمان نشوند مانند:
اینها موارد دلایل مخالفت فرد وسواسی است در این حالت خانواده باید اطمینان دهند که این بیماری قابل درمان و شناخته شده است. به او اطمینان دهید که این بیماری قابل درمان است و ممکن است هر کسی دچار آن شود.
خانواده باید درمانگر متخصص این حوزه را برای درمان فرد وسواسی انتخاب کنند، تا احتمال شکست به صفر برسد. در این مختصر راه های مناسب برای رفتار با فرد وسواسی توضیح داده شد اما بهترین راه برای درمان وسواس مراجعه به یک متخصص است.